فیبروم رحم (Fibroids) به توده هایی گفته میشود که از بافت ماهیچه در رحم رشد میکنند و خوش خیم یا غیر سرطانی هستند. فیبرومها میتوانند به کوچکی یک دانه عدس یا به بزرگی یک پرتقال باشند. فیبروم میتواند در بیرون دیواره رحم، در درون حفره رحم یا در میان لایه های دیواره رحم رشد کند. بسیاری از زنان چندین فیبروم با اندازه های گوناگون دارند. رویهم رفته فیبروم و فیبروم رحم در بارداری بسیار شایع است و براورد میشود تقریبا نیمی از زنان تا ۳۵ سالگی و تا ۸۰ درصد زنان تا ۵۰ سالگی دچار فیبروم رحمی میشوند.
ولی شناسایی فیبروم رحم در بارداری همیشه آسان نیست چرا که تشخیص فیبروم از افزایش ضخامت ماهیچه های رحم که در بارداری رخ میدهد سخت است. از این رو پزشکان گمان میکنند شمار واقعی فیبروم در بارداری بیشتر از آن چیزی است که تشخیص داده میشود.
آیا فیبروم در بارداری ممکن است ایجاد شود؟
بیشتر موارد فیبروم رحم در بارداری تشکیل نمیشوند ولی اگر چنین چیزی پیش بیاید بیشتر در سه ماهه نخست بارداری رخ میدهد. چرا که رشد فیبروم نیاز به هورمونی به نام استروژن دارد. بدن در بارداری استروژن بیشتری میسازد.
انواع فیبروم رحم در بارداری
به طور کلی سه دسته فیبروم رحمی وجود دارد:
- فیبروم هایی که درون دیواره ماهیچه ای رحم رشد میکنند و اینترامورال نام دارند.
- فیبرومهایی که به درون کیسه رحم بیرون زدگی دارند و ساب موکوزال نام دارند.
- فیبرومهایی که به بیرون از رحم بیرون میزنند و ساب سروزال نام دارند.
معمولا فیبرومها تداخلی در بارداری ایجاد نمیکنند ولی برخی فیبرومها به ویژه نوع ساب موکوزال میتواند به ناباروری و از دست دادن بارداری بینجامد.
عوارض
رشد فیبروم رحم در بارداری در زمان های مختلف بارداری متفاوت است.
۱- فیبروم در سه ماهه نخست میتواند عوارض و مشکلات زیر را داشته باشد:
- درد و خونریزی: در بررسی بیش از ۴۵۰۰ زن دارای فیبروم در بارداری، پژوهشگران دریافتند ۱۱% از زنانی که فیبروم داشتند خونریزی هم داشتند و بیش از نیمی از زنان (۵۹%) تنها درد داشتند. ولی ۳۰% از زنان هم خونریزی و هم درد را در سه ماهه نخست بارداری تجربه کرده بودند.
- سقط جنین: زنانی که فیبروم دارند بیشتر از زنانی که فیبروم ندارند احتمال دارد که در اوایل بارداری جنینشان سقط شود (زنانی که فیبروم دارند ۱۴% و زنانی که فیبروم ندارند ۷%). همچنین اگر چند فیبروم دارید یا فیبرومتان بسیار بزرگ است ممکن است تغییرات بیشتری در بارداری رخ دهد.
همچنین بخوانید: آزمایش های ضروری دوران بارداری
۲- فیبروم در سه ماهه دوم بارداری میتواند عوارض و مشکلات زیر را داشته باشد.
با بزرگ شدن رحم که برای باز شدن جا برای کودک در حال رشد انجام میشود، به فیبروم رحم فشار وارد میشود. این میتواند شماری از مشکلات را برای بارداری پیش بیاورد:
- درد: شایعترین نشانه فیبروم در بارداری به ویژه اگر بزرگ باشد درد است. گاهی فیبروم پیچ خورده و باعث درد و ناراحتی میشود. گاهخی هم فیبروم بیش از اندازه خونرسانی بزرگ میشود. از این رو پس از مدتی قرمز شده و می میرد. این فرایند که دژنراسیون قرمز red degeneration خوانده میشود میتواند دل درد شدید در پی داشته باشد. در برخی موارد این وضعیت به سقط جنین می انجامد. مسکن هایی مانند استامینوفن میتوانند درد را کاهش دهند ولی از داروهایی مانند ایبوپروفن در اوایل و اواخر بارداری باید پرهیز شود چون این دارو میتواند باعث سقط، کاهش مایع آ»نیوتی یا مشکلات قلبی در کودک شود.
- کنده شدن جفت: پژوهشهایی در حال انجام هستند که نشان میدهند زنان بارداری که فیبروم دارند بسیار بیشتر از دیگر زنان باردار دچار کندگی جفت میشوند. کندگی یا کنده شدن جفت به وضعیتی گفته میشود که در آن جفت پیش از زمان زایمان از دیواره رحم جدا میشود . کنده شدن جفت وضعیتی جدی است چرا که کودک دیگر اکسیژن کافی دریافت نمیکند و ممکن است بیمار دچار خونریزی شدید شود و با از دست دادن خون زیاد، به شوک برود.
- زایمان زورس: اگر فیبروم دارید احتمال زایمان زودرس در شما بیشتر است یعنی کودک ممکن استپیش از هفته ۳۷ بارداری به دنیا بیاید.
برای اطلاعات بیشتر: علائم زایمان زودرس
معمولا فیبروم ها تاثیر چشمگیری بر بارداری ندارند و جای نگرانی نیست. به طور کلی دیگر عوارض شامل موارد زیر است:
- از دست رفتن بارداری
- درد زایمان زودرس
- پارگی زودرس کیسه آب
- خونریزی اندکی پیش از زایمان
- درست نبودن جایگاه جنین
- خونریزی پس از زایمان
- زایمان دشوار ( labour dystocia)
- نکروز (مختل شدن خونرسانی یا مرگ سلولی)
آیا فیبروم در بارداری برای زایمان مشکل ایجاد میکند؟
بیشتر پژوهش ها نشان میدهند فیبروم های رحم احتمال نیاز به سزارین را افزایش میدهند. علت آن میتواند این باشد که فیبروم جلوی انقباض رحم را ممکن است بگیرد و همچنین ممکن است کانال زایمان را بند بیاورد. از این رو فرایند انقباض و درد زایمان کندتر میشود. زنانی که فیبروم دارند شش برابر دیگر زنان باردار نیازمند سزارین میشوند.
یکی دیگر از مشکلاتی که فیبروم در بارداری ممکن است ایجاد کند زایمان بریچ است. در تولد طبیعی، نخست سر کودک از مجرای زایمان بیرون میزدند ولی در زایمان بریچ، باسن یا پای کودک نخست بیرون می آید.
همچنین بخوانید: واکسن گارداسیل در بارداری
علائم فیبروم در بارداری
فیبروم معمولا علائمی ندارد و متوجه آن نمیشوید. در کسانی که فیبروم علائم ایجاد میکند، نشانه اصلی آن خونریزی غیر طبیعی (از نظر شدت یا طول مدت یا زمان خونریزی) می باشد. علائم متداول فیبروم در بارداری که برخی تجربه میکنند اینهاست:
- درد و انقباض همانند دردهای پریود
- درد گسترده و آشفتگی شکم
- مشکلات گوارشی مانند یبوست
- افزایش نیاز به توالت رفتن (ادرار) هنگامی که فیبروم به مثانه فشار می آورد
همچنین ممکن است کمردرد و دشوارتر شدن ادرار کردن نیز تجربه شود ولی این علائم شایع نیست.
درمان فیبروم در بارداری
پزشک ممکن است پیشنهاد کند درمان جراحی برای فیبروم انجام بدهید. در مواردی که فیبروم بزرگ است و میتواند دردسرساز شود، جراح ممکن است با وجود بارداری بیمار، عمل جراحی میومکتومی انجام دهد که در آن، فیبروم را با جراحی برمیدارد. هرچند این کار به ندرت انجام میشود چون جراحی میتواند عوارض بیشتر در پی داشته باشد.
برداشتن فیبروم در سزارین بیشتر شایع است ولی این کار هم همچنان خطراتی دارد. برای همین تنها اگر ضرورت داشته باشد این کار انجام میشود.
مطمئن ترین راه اگر ممکن باشد، این است که منتظر بمانید تا زایمان انجام شود و پس از آن به دنبال درمان فیبروم باشید.
هیسترکتومی هم اکنون درمان اصلی درمان فیبروم در کسانی است که به دنبال بارداری در آینده نیستند چرا که تنها این راه است که به شیوه قطعی جلوی فیبروم را میگیرد.
اگر پزشک پیش از این که باردار شوید متوجه فیبروم بشود میتواند آن را پیش از بارداری درمان کند هرچند این درمانها نتیجه ماندگار ندارند و ممکن است کارساز نباشند:
- هورمون درمانی (مانند قرصهای ضد بارداری،هورمونهای آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) که معمولا به صورت آمپول هستند و از این موارد)
- عمل جراحی برداشتن فیبروم
- درمان سونوگرافی با شدت بالا
- آمبولی کردن فیبرو (بستن راه خونرسانی به فیبروم)
برای اطلاعات بیشتر: عمل میومکتومی (عمل فیبروم رحم) چگونه انجام می شود؟
درمانهای هورمونی گوناگونی در دسترس هستند ولی کارشناسان میگویند به کار گیری آی یو دی لوونورژسترل (levonorgestrel) برای فیبروم بهتر است چرا که کمترین عوارض را دارد. اگرچه دانشمندان هنوز در حال پژوهش بر روی کارکرد داروهای هورمونی ضدبارداری در برابر فیبروم هستند و هنوز دانش کافی در این باره نداریم.
برای درمان موقتی، لوپرورلین هورمون آزادکننده گنادوتروپین میتواند کارامد باشد و فیبروم را با کوچک کردن اندازه رحم، کوچک کند. هرچند این درمان را نباید بیش از شش ماه انجام داد چرا که عوارضی دارد.
روش های پیشگیری
در واقع شما کاری برای پیشگیری از فیبروم نمیتوانید انجام دهید.
هرچند گفته میشود میتوانید با حفظ وزن سالم، ورزش، کاهش استرس، داشتن برنامه غذایی سالم و به کمینه رساندن مدت زمانی که در محیطهای آلوده قرار دارید، احتمال ایجاد فیبروم یا عوارض آن را کمی کاهش دهید.
در چه صورت باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر میخواهید باردار شوید و نگران فیبروم هستید به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت رحمتان بررسی شود.
اگر فیبروم دارید و باردار شده اید، موضوع را به پزشک خود بگویید. دکتر بر وضعیت فیبروم و عوارض احتمالی آن نظارت میکند تا اگر نیاز شد اقدام درمانی انجام بدهد.
چه فیبروم دارید چه ندارید، هر مشکلی که به وجود آمده و شما را نگران کرده است را به پزشک خود بگویید.
تشخیص فیبروم در بارداری
تشخیص فیبروم در بارداری نیز همانند حالت معمولی با سونوگرافی انجام میشود. بررسی رشد و تغییرات فیبروم نیز با سونوگرافی (اولتراسوند) انجام میپذیرد.
سوالات متداول
تاثیر قرص های ضد بارداری در افراد مختلف متفاوت است. هنوز علت دقیق ایجاد فیبروم روشن نیست ولی پژوهشگران بر این باورند که بالا بودن برخی هورمونها مانند استروژن و پروژسترون در آن نقش دارد.
همه داروهای هورمونی دربردارنده پروژسترون مصنوعی به نام پروژستین هستند که اغلب همراه با استروژن سنتزی ترکیب میشود. از این رو برخی کارشناسان میگویند این داروها میتوانند احتمال تشکیل فیبروم را بیشتر کنند ولی پژوهشها نتایج متناقضی نشان داده اند و برخی از پژوهشها کاهش فیبروم را در کسانی که قرصهای ضدبارداری استفاده میکنند دیده اند. از این رو هنوز پاسخ روشنی به این پرسش داده نشده است
از این رو این که داروهای هورمونی ضد بارداری برای شما مناسب است یا نه به این برمیگردد که وضعیت تندرستی شما چگونه است، چه ریسک فاکتورهای دیگری دارید، بدن شما چگونه پاسخ میدهد و موارد دیگر.
حدود یک سوم فیبرومهای رحم در سه ماهه نخست بارداری رشد میکنند و بزرگتر میشوند. افزایش استروژن در این زمان در بیشترین حالت است از این رو فیبروم بزرگ میشود. از سویی شایعترین مشکل برخاسته از فیبروم در سه ماهه نخست بارداری، درد و خونریزی است.
جایگاه فیبروم میتواند پیش بینی کننده احتمال خونریزی باشد. اگر لانه گزینی جفت نزدیک به فیبروم باشد خونریزی در اوایل بارداری بسیار بیشتر شایع است تا بارداریهایی که در آن هیچ تماسبی بین جفت و فیبروم برقرار نمیشود
زنانی که در بارداری فیبروم دارند بیشتر (۱۴%) از دیگران (۷.۶%) دچار سقط جنین در اوایل بارداری میشوند. افزایش اندازه یا شمار فیبرومها این ریسک را افزایش میدهد.
با این حال یک پژوهش که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد و بیش از ۵ هزار زن باردار را مورد بررسی قرار داد چنین نتیجه گیری کرده است که یک یا چند فیبروم در بارداری تاثیر مهمی بر خطر سقط جنین نمیگذارد. پژوهشگران این مقاله پیشنهاد میکنند پژوهشهای بیشتری نیاز است تا در این زمینه نتیجه گیری شود و در پژوهشهای آینده باید عوامل دیگر زمینه ساز سقط جنین بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
فیبروم های رحم در بارداری معمولا مشکلی ایجاد نمیکند. بیشتر فیبرومهای رحم در بارداری حتی اگر در سه ماهه نخست رشد کنند، در سه ماهه دوم و سوم بزرگتر نمیشوند. اگر قطر فیبروم از ۵ سانتیمتر بزرگتر شود احتمال عوارض آن بیشتر میشود. از این رو باید تحت نظر پزشک باشید.
پس از بارداری معمولا فیبروم کوچکتر میشود. در یک پژوهش، پژوهشگران دریافتند ۳ تا ۶ ماه پس از زایمان، ۷۰% زنانی که کودک زنده به دنیا آورده بودند اندازه فیبرومشان به کمتر از نصف کاهش یافت