بی اختیاری ادرار (UI) چیست؟
بی اختیاری ادرار (UI) از دست دادن کنترل مثانه یا ناتوانی در کنترل ادرار است. این بیماری می‌تواند از یک مشکل جزئی تا چیزی که زندگی روزمره شما را بسیار تحت تأثیر قرار می‌دهد متغیر باشد. در هر صورت با درمان مناسب بهتر می‌شود.
علل بروز بی اختیاری ادرار
بی‌اختیاری ادرار به ناتوانی در کنترل ادرار گفته می‌شود که می‌تواند به دلایل مختلف بروز کند. در ادامه، علل اصلی بروز این مشکل را به طور مفصل بررسی می‌کنیم:
- ضعف عضلات کف لگن: عضلات کف لگن نقش مهمی در کنترل جریان ادرار دارند. عواملی مانند زایمان، بارداری‌های متعدد و پیری می‌توانند باعث ضعف این عضلات شوند. در این صورت، فشارهایی مانند سرفه، عطسه یا بلند کردن اجسام سنگین ممکن است منجر به نشت ادرار شود. این نوع بی‌اختیاری به عنوان “بی‌اختیاری فشاری” شناخته می‌شود.
- مشکلات عصبی: اعصاب، مسئول پیام‌رسانی به مثانه هستند و هر گونه آسیب به این اعصاب می‌تواند کنترل مثانه را دچار اختلال کند. بیماری‌هایی مانند دیابت، ام‌اس (مولتیپل اسکلروزیس)، سکته مغزی یا آسیب نخاعی می‌توانند باعث بی‌اختیاری شوند. این نوع مشکل اغلب به عنوان “بی‌اختیاری اورژانسی” شناخته می‌شود، جایی که فرد به طور ناگهانی احساس نیاز شدید به تخلیه مثانه می‌کند.
- عفونت های ادراری: عفونت‌های دستگاه ادراری می‌توانند باعث تحریک و التهاب مثانه شده که در نتیجه باعث بی‌اختیاری موقتی می‌شود. معمولاً این مشکل با درمان عفونت برطرف شده؛ اما در صورت تکرار عفونت، ممکن است فرد دچار مشکلات مزمن در کنترل ادرار شود.
- یائسگی: در زنان، کاهش هورمون استروژن در دوران یائسگی می‌تواند باعث ضعیف شدن بافت‌ها و عضلات مثانه و مجاری ادراری شود. این کاهش در قدرت و کارایی مثانه می‌تواند منجر به نشت ادرار و بی‌اختیاری شود.
- داروها: برخی داروها مانند دیورتیک‌ها (قرص‌های ادرارآور) و داروهای ضدفشار خون می‌توانند بر عملکرد مثانه تأثیر بگذارند. این داروها ممکن است باعث افزایش تولید ادرار یا کاهش توانایی مثانه در نگهداری ادرار شوند که به بی‌اختیاری منجر می‌شود.
- یبوست: رابطه نزدیکی بین عملکرد روده و مثانه وجود دارد. یبوست مزمن می‌تواند فشار اضافی به مثانه وارد کند و منجر به اختلال در کنترل ادرار شود. همچنین، فشار ناشی از تجمع مدفوع در روده ممکن است اعصاب مثانه را تحریک کند.
بی‌اختیاری ادرار می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند ضعف عضلات، مشکلات عصبی، بیماری‌ها، داروها و عوامل روانی باشد. تشخیص علت دقیق نیاز به ارزیابی پزشکی دارد تا بتوان درمان مناسب را ارائه کرد.
انواع بی اختیاری ادرار (UI) چیست؟
انواع مختلفی از UI وجود دارد. هر نوع علائم و علل متفاوتی دارد:
- بی اختیاری ادرار استرسی: بی اختیاری ادرار استرسی زمانی اتفاق می‌افتد که استرس یا فشار روی مثانه باعث نشت ادرار شود. این می‌تواند به دلیل سرفه، عطسه، خندیدن، بلند کردن چیزی سنگین یا فعالیت بدنی باشد. دلایل آن عبارت‌اند از ضعف عضلات کف لگن و قرار گرفتن مثانه از موقعیت طبیعی خود.
- بی اختیاری اضطراری یا فوری: زمانی اتفاق می‌افتد که میل شدید (نیاز) به ادرار کردن دارید و قبل از اینکه بتوانید به توالت بروید مقداری ادرار به بیرون نشت می‌کند. اغلب مربوط به مثانه بیش فعال است. بی اختیاری فوری در افراد مسن شایع‌تر است. گاهی اوقات می‌تواند نشانه عفونت دستگاه ادراری (UTI) باشد. همچنین می‌تواند در برخی از بیماری‌های عصبی مانند مولتیپل اسکلروزیس و آسیب‌های نخاعی رخ دهد.
- بی اختیاری ادرار که مثانه تا آخر خالی نمی شود: نوعی دیگر از بی اختیاری ادرار زمانی اتفاق می‌افتد که مثانه شما تا آخر خالی نشود. این باعث می‌شود که ادرار بیش از حد در مثانه شما باقی بماند. مثانه شما بیش از حد پر می‌شود و ادرار شما نشت می‌کند. این شکل از بی اختیاری ادرار بیشتر در مردان رایج است. برخی از علل عبارت‌اند از تومور، سنگ کلیه، دیابت و برخی داروها.
- بی اختیاری به دلیل ناتوانی جسمی: نوعی دیگر از بی اختیاری ادرار زمانی اتفاق می‌افتد که یک ناتوانی جسمی یا ذهنی، مشکل در صحبت کردن، یا برخی مشکلات دیگر شما را از رفتن به موقع به توالت باز می‌دارد. برای مثال، فردی که مبتلا به آرتریت است ممکن است در باز کردن دکمه‌های شلوار خود مشکل داشته باشد، یا فرد مبتلا به بیماری آلزایمر ممکن است متوجه نشود که باید برای استفاده از توالت برنامه‌ریزی کند.
- بی اختیاری مختلط: به این معنی است که شما بیش از یک نوع بی اختیاری دارید. معمولاً ترکیبی از استرس و بی اختیاری فوری است.
- نشت ادرار: نوعی دیگر از بی اختیاری ادرار نشت ادرار است که در اثر یک وضعیت موقت (گذرا) مانند عفونت یا داروی جدید ایجاد می‌شود. پس از رفع علت، بی اختیاری از بین می‌رود.
- شب ادراری: به نشت ادرار در هنگام خواب اشاره دارد. این در کودکان شایع است، اما بزرگسالان نیز می‌توانند آن را داشته باشند. شب ادراری برای بسیاری از کودکان طبیعی است. در پسران شایع‌تر است. شب ادراری اغلب به عنوان یک مشکل بهداشتی در نظر گرفته نمی‌شود، به خصوص زمانی که در خانواده وجود دارد. اما اگر هنوز اغلب در سن ۵ سالگی و بالاتر اتفاق می‌افتد، ممکن است به دلیل مشکل کنترل مثانه باشد. این مشکل می‌تواند ناشی از رشد فیزیکی کند، بیماری، ادرار زیاد در شب یا مشکل دیگری باشد. گاهی اوقات بیش از یک علت وجود دارد.
در بزرگسالان، علل شامل برخی داروها، کافئین و الکل است. همچنین می‌تواند ناشی از برخی مشکلات سلامتی، مانند دیابت بی‌مزه، عفونت دستگاه ادراری (UTI)، سنگ کلیه، بزرگی پروستات (BPH) و آپنه خواب باشد.
همچنین بخوانید: عفونت مجاری ادراری از علل مهم ناباروری
چه کسانی در معرض خطر بی اختیاری ادراری (UI) هستند؟
در بزرگسالان، اگر:
- زنان هستند، به ویژه پس از گذراندن دوران بارداری، زایمان و/یا یائسگی
- با افزایش سن، ماهیچه‌های دستگاه ادراری ضعیف می‌شوند و نگه داشتن آن در ادرار سخت‌تر می‌شود.
- آیا مردی با مشکل پروستات هستید؟
- مشکلات سلامتی خاصی مانند دیابت، چاقی یا یبوست طولانی مدت داشته باشید.
- سیگاری هستند.
- نقص مادرزادی دارید که بر ساختار دستگاه ادراری شما تأثیر می‌گذارد.
- در کودکان، شب ادراری در کودکان کوچک‌تر، پسران و آنهایی که والدینشان در کودکی رختخواب را خیس کرده‌اند، بیشتر دیده می‌شود.
بی اختیاری ادراری (UI) چگونه تشخیص داده می‌شود؟
متخصص زنان و زایمان شما ممکن است از ابزارهای زیادی برای تشخیص استفاده کند:
سابقه پزشکی که شامل پرسش در مورد علائم شما می‌شود. ارائه دهنده شما ممکن است از شما بخواهد تا چند روز قبل از قرار ملاقات خود، یک دفتر خاطرات مثانه داشته باشید. دفترچه یادداشت مثانه شامل میزان و زمان نوشیدن مایعات، زمان و میزان دفع ادرار و اینکه آیا ادرار شما نشت می‌کند یا خیر.
یک معاینه فیزیکی که می‌تواند شامل معاینه مقعدی باشد. زنان ممکن است معاینه لگن نیز انجام دهند.
- آزمایش ادرار و یا خون
- تست‌های عملکرد مثانه
- تست‌های تصویربرداری
درمان بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادرار یکی از مشکلات شایع بین زنان به‌خصوص در سنین بالاتر است. این وضعیت می‌تواند بر کیفیت زندگی تاثیر زیادی بگذارد. خوشبختانه، راه‌های متعددی برای درمان این عارضه وجود دارد که به شرح زیر است:
- درمان بی اختیاری ادرار در زنان با RF هیگز: RF هیگز یک روش غیرتهاجمی برای درمان بی اختیاری ادرار است که با استفاده از امواج رادیوفرکانس، عضلات کف لگن را تقویت می‌کند. این روش بدون نیاز به جراحی یا بیهوشی بوده و با تحریک حرارتی، به بهبود عملکرد عضلات کمک می‌کند.
- جراحی: در مواردی که بی اختیاری شدید است و به روش‌های غیرتهاجمی پاسخ نمی‌دهد، جراحی می‌تواند گزینه مناسبی باشد. بسته به نوع و شدت بی اختیاری، انواع مختلفی از جراحی‌ها مانند اسلینگ (تسمه‌ای) برای حمایت از مجرای ادرار یا جراحی ترمیمی استفاده می‌شود.
- درمان بی اختیاری ادرار در زنان با لیزر مونالیزا: لیزر مونالیزا یکی از روش‌های نوین برای درمان بی اختیاری ادرار است که از انرژی لیزر برای تحریک و ترمیم بافت‌های کف لگن استفاده می‌کند. این روش باعث بهبود ساختار بافت‌ها و افزایش قدرت کنترل مثانه می‌شود.
- تحریک الکتریکی: در تحریک الکتریکی، از دستگاه‌های الکتریکی برای تحریک اعصاب و عضلات کف لگن استفاده می‌شود. این روش کمک می‌کند تا عضلات ضعیف شده، دوباره قدرت خود را بازیابند.
- بیوفیدبک: بیوفیدبک روشی است که به بیمار کمک می‌کند تا از طریق دستگاه‌های الکترونیکی، کنترل بهتری بر عضلات کف لگن خود پیدا کند. این روش با ارائه بازخورد آنی از وضعیت عضلات، بیمار را در یادگیری تقویت عضلات کمک می‌کند.
انتخاب بهترین روش درمان بی اختیاری ادرار بستگی به نوع، شدت و علت بیماری دارد. در موارد خفیف تا متوسط، روش‌های غیرتهاجمی مانند RF، لیزر و تحریک الکتریکی مؤثرتر هستند، در حالی که در موارد شدیدتر، جراحی می‌تواند راه‌حل نهایی باشد. مشاوره با پزشک متخصص برای انتخاب بهترین روش درمان ضروری است.
درمان بستگی به نوع و علت UI شما دارد. ممکن است به ترکیبی از درمان‌ها نیاز داشته باشید. ارائه دهنده شما ممکن است ابتدا درمان‌های خودمراقبتی از جمله:
درمان های خانگی
- نوشیدن مقدار مناسب مایع در زمان مناسب
- از نظر بدنی فعال بودن
- ماندن در وزن سالم
- جلوگیری از یبوست
- سیگار نکشیدن
آموزش مثانه. این شامل ادرار کردن طبق برنامه است. ارائه‌دهنده شما بر اساس اطلاعات ، برنامه‌ای از شما تهیه می‌کند. بعد از اینکه خود را با برنامه تطبیق دادید، به تدریج بین سفرهایتان به حمام کمی بیشتر صبر می‌کنید. این می‌تواند به کشش مثانه شما کمک کند تا بتواند ادرار بیشتری را در خود نگه دارد.
انجام تمریناتی برای تقویت عضلات کف لگن. عضلات قوی کف لگن بهتر از عضلات ضعیف در ادرار نگه می‌دارند. به تمرینات تقویتی، تمرینات کگل می‌گویند. آنها شامل سفت کردن و شل کردن ماهیچه‌هایی هستند که جریان ادرار را کنترل می‌کنند.
اگر این درمان‌ها جواب نداد، بی اختیاری شما ممکن است گزینه‌های دیگری مانند:
دارو برای درمان بی اختیاری ادرار
- برای کمک به جلوگیری از اسپاسم مثانه، عضلات مثانه را شل کنید.
- سیگنال‌های عصبی که باعث تکرر ادرار و فوریت می‌شوند را مسدود کنید.
- در مردان، پروستات را کوچک کرده و جریان ادرار را بهبود می‌بخشد.
تجهیزات پزشکی از جمله
- یک کاتتر که لوله‌ای برای حمل ادرار از بدن است. ممکن است چند بار در روز یا همیشه استفاده کنید.
- برای زنان، یک حلقه یا یک دستگاه تامپون مانند در واژن قرار داده می‌شود. این دستگاه به مجرای ادرار شما فشار می‌آورد تا به کاهش نشت کمک کند.
- مواد حجیم کننده که به بافت‌های گردن مثانه و مجرای ادرار تزریق می‌شود تا آنها را ضخیم کند. این به بستن دهانه مثانه کمک می‌کند تا نشتی کمتری داشته باشید.
- تحریک الکتریکی عصبی که شامل تغییر رفلکس‌های مثانه با استفاده از پالس‌های الکتریسیته است.
- جراحی برای حمایت از مثانه در موقعیت طبیعی خود. این ممکن است با یک بند که به استخوان شرمگاهی متصل است انجام شود.