اولین گام برای درمان ناباروری در بسیاری از زوج‌ها، روش درمانی تلقیح داخل رحمی اسپرم یا IUI است. این روش نسبت به سایر روش‌های درمانی کمک باروری نظیر لقاح خارج از رحم یا IVF ، کمتر تهاجمی است و هزینۀ کمتری نیز دارد. در این روش، اسپرم مرد با ابزارهای خاصی درون رحم زن قرار داده می‌شود. در این مطلب با روش درمانی IUI و مراحل انجام آن آشنا خواهید شد.
درمان ناباروری به روش IUI چیست؟
اگر تعداد یا تحرک اسپرم‌های مرد کم باشد، معمولاً روش IUI می‌تواند به بارداری زوج کمک زیادی کند. تحرک کم و ضعیف اسپرم به این معناست که اسپرم قادر به رسیدن به تخمک نیست و با استفاده از روش IUI می‌توان با قرار دادن اسپرم درون رحم شانس باروری را افزایش داد.
برای اطلاعات بیشتر: تعیین جنسیت با IUI
همچنین ممکن است پزشک در موارد دیگری نیز استفاده از روش IUI را توصیه کند.
برخی از موارد ناباروری که ممکن است پزشک درمان ناباروری به روش IUI را تجویز کند:
- ناباروری با علت نامشخص
- تشکیل بافت زخم در دهانۀ رحم
- غیرطبیعی بودن ترشحات دهانۀ رحم
- درد شدید هنگام برقراری رابطۀ جنسی
- مشکل در انزال یا کامل شدن نعوظ مرد
- بیماری‌های آمیزشی نظیر ایدز یا هپاتیت در هر کدام از زوج‌ها
- حساسیت زن به مایع منی یا اسپرم مرد
روش IUI همچنین در مواردی که مردی اسپرم خود را قبل از درمان سرطان منجمد می‌کند و اکنون قصد بچه‌دار شدن دارد نیز کاربرد دارد.
برای اطلاعات بیشتر: تفاوت بین لقاح مصنوعی (IVF) و لقاح داخل رحمی (IUI)
مراحل انجام IUI
انجام روش IUI نیازمند تخمک‌گذاری، حداقل یک لولۀ رحم باز و نمونۀ مایع منی حاوی اسپرم‌های سالم است. به هر بار انجام عمل IUI، یک سیکل یا دوره می‌گویند که شامل اولین روز عادت ماهانه تا تخمک‌گذاری، تلقیح و سپس انجام تست بارداری در دو هفتۀ بعد می‌شود.
مراحل انجام IUI معمولاً به ترتیب زیر است:
۱. تولید تخمک
تخمدان‌ها به چند روش تخمک تولید می‌کنند. ممکن است پزشک شما انجام یک دورۀ بدون محرک تخمک‌گذاری را پیشنهاد کند که در آن از داروهای باروری استفاده نمی‌شود یا ممکن است مصرف داروی باروری در ابتدای دورۀ عادت ماهانه را توصیه کند تا تخمدان‌ها با تحریک شدن توسط دارو، بیش از یک تخمک بالغ تولید کند؛ تخمدان‌های زنان معمولاً در هر ماه، یک تخمک آزاد می کند.
۲. تعیین زمان تخمک گذاری
تلقیح اسپرم به درون رحم باید در زمان مشخصی نسبت به زمان تخمک‌گذاری انجام شود. برای این منظور پزشک باید بتواند زمان تخمک‌گذاری را مشخص کند. در برخی موارد ممکن است پزشک برای آزادسازی تخمک در یک زمان مشخص تزریق آمپول hcg را تجویز کند. آزادسازی تخمک، معمولاً ۳۶ ساعت بعد از تزریق این آمپول اتفاق می‌افتد. برخی از پزشکان، ۳۶ تا ۴۰ ساعت بعد از تزریق hcg، عمل IUI را انجام می‌دهند.
برای اطلاعات بیشتر: درمان ناباروری به روش IVF یا تلقیح آزمایشگاهی چگونه است؟
۳. شست و شوی اسپرم
در روز عمل IUI، مرد باید یک نمونه اسپرم بدهد که این نمونه در آزمایشگاه شست‌وشو داده می‌شود. این کار باعث می‌شود که اسپرم‌های مقاوم‌تر در مقدار کمی مایع تجمع کنند.
۴. تلقیح اسپرم
پزشک شما، اسپرم‌های مقاوم‌تر را از طریق یک لولۀ باریک و بلند یا همان کاتتر، مستقیماً از راه دهانۀ رحم به رحم منتقل می‌کند. این کار معمولاً بدون درد است، اما برخی زنان پس از انجام آن دچار گرفتگی خفیف ماهیچه‌ها می‌شوند. تلقیح اسپرم به داخل رحم فقط چند دقیقه طول می‌کشد.
۵. تست بارداری
حدود دو هفته بعد از تلقیح اسپرم به داخل رحم، تست بارداری انجام می‌شود.
بعد از انجام IUI، زن می‌تواند راحت به منزل برود. بسیاری از پزشکان برای اطمینان از این که در زمان تخمک‌گذاری اسپرم کافی وجود داشته باشد، نزدیکی جنسی بعد از IUI را توصیه می‌کنند.
درصد موفقیت IUI
در زوج‌هایی که مشکل ناباروری از جانب مرد است، باردار شدن به روش IUI آسان‌تر از باردار شدن صرفاً با برقراری رابطۀ جنسی طبق یک برنامۀ زمانی حساب شده است. زوج‌هایی که علت ناباروری آنها نامشخص است، معمولاً با انجام IUI نسبت به مصرف داروهای باروری به تنهایی، نتایج بهتری می‌گیرند. این فرایند باعث می‌شود تا لقاح به صورت طبیعی در بدن اتفاق بیفتد. درصد موفقیت IUI به علت ناباروری زوج و سن آنها ارتباط دارد.
همچنین بخوانید: درصد موفقیت IVF
تحقیقات نشان داده در زوج‌هایی که علت ناباروری آنها نامشخص است، احتمال موفقیت هر دورۀ طبیعی IUI، حدود ۴ تا ۵ درصد است و در صورت استفاده از داروهای باروری، احتمال باردار شدن به حدود ۱۵ درصد افزایش پیدا می‌کند. با توجه به علت ناباروری، ممکن است قبل از باردار شدن، سه یا چهار دوره IUI برای یک زن انجام شود و پس از آن پزشک ممکن است سایر روش‌های کمک‌باروری مانند روش IVF را امتحان کند.
معایب روش IUI
مصرف داروهای باروری تحریک‌کنندۀ تخمدان، احتمال دو یا چند قلوزایی را افزایش می‌دهد و بارداری چندقلو به منزلۀ بارداری پرخطر تلقی می‌شود. اگر از داروهای باروری نظیر کلومیفن سیترات برای افزایش تخمک‌گذاری قبل از IUI استفاده شود، شانس بارداری دوقلو حدود ۱۰ درصد و در صورت مصرف گنادوتروپین‌ها این احتمال در حدود ۳۰ درصد است. مصرف گنادوتروپین‌ها احتمال بروز شکل خفیفی از سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها ( ohss) را کمی افزایش می‌دهد.
برای اطلاعات بیشتر: هزینه عمل IVF در سال ۱۴۰۳
سندرم تخمدان ( ohss) چیست؟
در این سندرم، تخمدان‌ها موقتاً بزرگ می‌شوند و مایع درون آنها به درون شکم نشت می‌کند. این سندرم ممکن است آزاردهنده باشد، اما معمولاً بدون نیاز به درمان به سرعت از بین می‌رود. در موراد بسیار معدودی ممکن است مصرف این داررو باعث بروز شکل شدید این سندرم شود که نیاز به بستری شدن دارد.