زایمان سزارین

در سزارین ، نوزاد از راه برش در شکم و رحم به دنیا می آید. با این که بسیاری از مادران خواهان انجام این نوع زایمان هستند، اما این را بدانید، در مواردی که انجام زایمان طبیعی خطرات و عوارضی را برای مادر و جنین داشته باشد، زایمان سزارین تجویز خواهد شد. در این مقاله، به بررسی نحوه انجام زایمان سزارین، آمادگی و دوره نقاهت آن می پردازیم.

زایمان سزارین

دو نوع زایمان داریم، طبیعی و سزارین. زایمان

زایمان سزارین با بیهوشی انجام میشود. در این مقاله تمام نکات مربوط به زایمان سزارین را اورده ایم. جهت کسب اطلاعات بیشتر مقاله را تا پایان مطالعه کنید.

آمادگی قبل از زایمان سزارین

پیش از انجام زایمان، نکات و اقدامات لازم جهت پیشگیری از بروز عوارض و داشتن زایمانی موفق، در اختیار بیمار قرار داده می شود. در دوران بارداری، انجام تست هایی مانند آزمایش خون و معاینات لازم در خصوص اطمینان از سلامت مادر و جنین الزامی می باشد. قبل از جراحی، گروه خونی مادر مشخص خواهد شد، شاید در طول زایمان نیاز به تزریق خون باشد. البته تزریق خون در زایمان سزارین به ندرت پیش می آید. پیش از تصمیم به انجام زایمان سزارین، تمامی سوالات خود را از پزشک بپرسید و با آگاهی کامل تصمیم به انجام آن بگیرید. از آن جایی که این زایمان، دوره نقاهت طولانی تر و مراقبت های بیشتری را به همراه دارد، نیاز است تا فردی پس از زایمان مراقب شما باشد.

دلایل انجام زایمان سزارین

در برخی موارد مادر از ابتدا تصمیم به انجام زایمان سزارین دارد که سزارین به درخواست مادر یا سزارین الکتیو گفته می شود، اما گاهی در ماه های آخر بارداری و با توجه به بروز یک سری عوارض و مشکلات، زایمان سزارین از سوی پزشک تجویز خواهد شد.

برخی دلایل انجام زایمان سزارین عبارتند از:

• بروز مشکلات مربوط به رشد جنین
• بزرگ بودن سر جنین یا بروز مشکل حین عبور از کانال زایمان(تنگی کانال زایمان)
• زمانی که نوزاد از پا به دنیا خواهد آمد(بریج)
• روز عوارض و مشکلاتی مانند فشار خون بالای مادر و یا بیماری قلبی برای مادر
• ابتلای مادر به عفونت هرپس تناسلی و احتمال انتقال آن به جنین
• سابقه زایمان سزارین در گذشته
• کاهش اکسیژن رسانی به جنین
• کاهش مایع آمونیاک
• اختلال ضربان قلب جنین

چه مادرانی باید عمل سزارین را انجام دهند؟

دو دسته از افراد هستند که باید عمل سزارین انجام دهند، دسته اول به دلیل مشکلات مادر کاندید عمل سزارین هستند و دسته دوم یکسری افراد به دلیل مشکلات جنین کاندید سزارین هستند. بیشترین عوامل شناخته شده برای انجام زایمان سزارین به شرح زیر است:

سزارین به دلیل مشکلات مادر:

چندین عامل است که موجب سزارین به دلیل مشکلات مادر می شود:

سزارین قبلی :

در صورتی که مادر ۲ بار سزارین انجام داده باشد، زایمان بعدی نیز باید به صورت سزارین باش

اگر مادر یکبار سزارین کرده و محل برش قبلی به صورت افقی و حداقل سه سال از زایمان قبلی گذشته باشد، می تواند در صورتی که پزشک تجویز کند و مادر تمایل داشته باش، زایمان طبیعی انجام دهد. اما همانطور که گفتیم اگر برش به صورت عمودی باشد، نمی تواند زایمان طبیعی انجام دهد.

سابقه جراحی های ترمیمی واژن و دهانه رحم:

اگر مادر سابقه جراحی ترمیم وازن و دهانه رحم داشته باشه، واژینوپلاستی کرده باشد، یا جراحی های زیبایی واژن داشته باشد نمی تواند جراحی های زیبایی انجام دهد. این مادران باید زایمان سزارین انجام دهند.

سابقه جراحی رحم

اگر اگر خانم در حین عمل جراحی قبلی زخم ایجاد شده باشد که بعد از جراحی دوخته شده باشد، اگر زایمان طبیعی انجام دهد ممکن است به دلیل فشارات و انقباضات رحم، آن جای زخم قبلی باز شود یا اصطلاحا رحم پاره شود. پاره شدن رحم موجب خونریزی می شود و می تواند در بارداری های بعدی اختلال ایجاد کند یا مادر کلا دیگر نتواند بچه دار شود. به همین دلیل برای این افراد زایمان طبیعی خطرناک بوده و این افراد باید زایمان سزارین انجام دهند.

مادر مبتلا به بیماری های قلبی، ریوی یا بیماری خاص باشد:

زایمان طبیعی برای مادری که مبتلا به بیماری های قلبی، ریوی است می تواند جون ان را به خطر بیندازد. به همین دلیل پزشک برای جلوگیری از این خطرات، زایمان یزارین پیشنهاد می دهد. البته که درباره بیهوشی این مادران باید یک سری نکات خاص بررسی و تاییدیه توسط پزشک بیهوشی صادر شود.

مادرانی با بیماری های خاص نیز در صورتی که پزشک متخصص نامه دهد که امکان زایمان طبیعی را ندارند نیز باید اقدام به زایمان سزارین کنند.

چند قلویی:

در زایمان های بالای ۲ قلو که قطعا سزارین انجام می شود. در زایمان دو قلو اگر جنین ها در وضعیت درست و مناسبی باشند و وزن جنین ها کم باشد، در صورت تمایل مادر می توان زایمان طبیعی انجام داد اما اگر در دوقلویی یکی از جنین ها در وضعیت مناسبی باشد اما دومی در حالت نشسته (با پا) باشد یا اینکه عرضی باشد، پزشک مجبور به سزارین می شود.

سابقه هیستروتومی :

هیستروتومی که به معنای شکافتن رحم است. مثل جراحی های داخل رحمی، جراحی فیبروم، هر عمل سختی که قبلا شکم باز شده است. حتی اگر برش عمودی باشد هم باز باید زایمان سزارین انجام دهد.

مادر سابقه مرگ جنین داخل رحم داشته باشد، یعنی در بارداری قبلی مثلا بعد از هفته ۲۰ سابقه مرگ جنین داشته و مجبور شدن رحم مادر باز کرده و جنین را خارج کنند ایمن افراد هم کاندید سزارین هستند.

جفت سر راهی :

زمانی که جفت سر راهی باشد، یعنی جفت از محل اصلی خودش خارج شده و روی دهانه رحم قرار گرفته است و دهانه رحم را بسته است، این فرد نمی تواند زایمان طبیعی انجام دهد. به این حالت می گویند جفت سر راهی. این افراد باید زایمان سزارین کنند.

سرکلاژ دهانه رحم:

زمانی که پزشک تشخیص می دهد رحم توانایی نگه داری جنین را ندارد، ممکن است در هفته های قبل از ۲۰ بارداری، دهانه رحم را بدوزند تا از زایمان زودرس و سقط جلوگیری کنند. به این روش میگویند سرکلاژ رحم. اگر مادری که سرکلاژ رحم داشته باشد پزشک عموما سزارین را پیشنهاد می هد. قبل از شروع انقباضات رحمی و درد و همچنین قبل از باز شدن دهانه رحم، زایمان سزارین انجام می دهد.

تبخال تناسلی مادر:

مادر اگر مبتلا به تبخال تناسلی فعال باشد، ممکن است در زایمان طبیعی جنین با این تبخال تماس داشته و دچار تبخال تناسلی شود. به همین علت است که برای این مادران نیز سزارین انجام می شود.

مادران مبتلا به HIV:

اگر مادر HIV داشته باشد و در بارداری فعال شده باشد. برای این مادران نیز زایمان سزارین انجام می شود.

سزارین به دلیل مشکلات جنین:

چندین عامل است که موجب سزارین به دلیل مشکلات جنین می شود:

عدم دریافت اکسیژن کافی جنین:

اگر متخصص زنان با بررسی جنین به این نتیجه برسد که جنین نمی تواند به درستی اکسیژن دریافت کند و دچار زجر جنینی شده است، در این شرایط سزارین اورژانسی انجام می شود. در این حالت صبر نمی کنند تا زایمان طبیعی انجام شود.

عدم تناسب سر جنین و لگن مادر:

اگر لگن مادر به صورت مادرزادی کوچک است، ولی جنین بیش از حد بزرگ باشد این اتفاق ممکن است در حین زایمان طبیعی مشکل ایجاد کرده و سر جنین گیر کند. به همین دلیل میگویند عدم تناسب سر جنین و لگن مادر و این گروه از مادران هم باید زایمان سزارین انجام دهند.

مراحل زایمان سزارین

سزارین در چند مرحله صورت می گیرد که در ادامه توضیح داده ایم.

بیهوشی :

دو نوع بیهوشی داریم، بیهوشی موضعی و بیهوشی جنرال یا موضعی

در صورت موافقت بیمار عموما از بیهوشی منطقه ای استفاده می شود. به این نوع بیهوشی، بیهوشی اپیدورال یا اسپاینال می گویند. در این نوع از بیهوشی یعنی مادر در طول عمل سزارین بیدار است ولی هیچ درد و حسی نداره. این روش یک مزیت بزرگ دارد ان هم دیدن فرزند در بدو تولد است.

مادر با نوزارد تماس پوست به پوست دارند و اولین ارتباط مادر و جنین برقرار می شود.

در بیهوشی عمومی مادر کلا خواب است. یعنی هیچ چیزی را در عمل نمی بینید و حتی ممکن است برای تنفس مادر در گلو اون چیزی قرار دهند تا بتواند بهتر تنفس کند. بیهوشی عمومی نسبت به بیهوشی اپیدورال خطرات بیشتری دارد. زیرا هم از لوله تنفسی استفاده می شود و همچنین ممکن است داروهایی که برای بیهوشی استفاده می شود روز نوزاد هم تاثیر گذار باشد. بعد از ببیهوشی برای مادر به مدت ۶ تا ۱۲ ساعت از سوند استفاده می کنند.

برش پوست :

بعد از بیهوشی نوبت برش پوست است که به دو صورت انجام می شود. برش افقی برش عمودی

پزشکان عموما برش افقی را انجام داده و به بیماران توصیه می کنند. که حدود ۲ و نیم تا ۵ سانتی متر بالای خط رویش مو از ناحیه شرمگاهی است. در این نوع برش درد کمتر و بهبود سریع تری وجود دارد. یکی دیگر از این مزایا ان است که زیر کش شلوار قرار گرفته و دیده نمی شود.

در برخی از خانم ها به دلایل مختلف ناچار باید از برش عمودی استفاده کرد. این مورد به دلیل آناتومی رحم، شرایط جنین و .. می باشد. تعداد این افراد بسیار محدود است

برش رحم :

برش رحم نیز مثل برش پوست به صورت افقی یا عمودی صورت می گیرد. نوع برش رحم به فاکتور های مختلفی بستگی دارد مانند اندازه جنین، موقعیت جنین، موقعیت جفت، وجود فیبروم های رحمی و ..اشاره کرد. برش رحم باید به قدری بزرگ باشد که بتوان جنین را بیرون کشید.

برش رحم باید به صورتی باشد که به جنین آسیبی وارد نشود. عموما برش رحم به صورت افقی انجام می شود مگر در شرایط خاص. اگر جفت در بخش پایینی رحم باشد و یا ناهنجاری های رحمی وجود داشته باشد در این صورت باید برش عمودی انجام شود.

بعد از در اوردن جنین، به سرعت بند ناف جدا می شود و جفت خارج میشود. سپس رحم و پوست شکم با بخیه های قابل جذب بسته میشود.

ریکاوری

بعد از این مرحله مادر را به اتاق ریکاوری می برند. تا مانیتور شود، از داروهای ضد درد استفاده شود، ماساژ رحمی انجام می شود.

بعد ازنکه مادر وارد بخش شد داروهای ضد در به صورت خوراکی به مادر داده می شود.

بیهوشی یک تا سه ساعت بعد از جراحی از بین می شود و فرد بین ۶ تا ۱۲ ساعت بعد هم به تشخیص پزشک به مادر غذا یا مایعات می دهند.

پس از این مراحل مادر را بلند کرده و از او می خواهند تا راه برود. بعد از ۲۴ ساعت اگر مادر و نوزاد مشکلی نداشته باشند اجازه ترخیص داده می شود. گیره های بند ناف نوزاد هم ظرف ۳ تا ۷ روز خارج می شود.

اقدامات و مراقبت های بعد از زایمان سزارین

بعد از پایان زایمان، مادر یک روزی در بیمارستان بستری خواهد بود. بلافاصله بعد از جراحی، داروهای مسکن از راه وریدی تزریق می شوند.
پزشک متخصص از مادر می خواهد که تا جایی که می تواند از جای خود بلند شود و راه برود. با این کار از لخته شدن خون و یبوست پیشگیری خواهد شد.
نحوه و پوزیشن شیردهی به مادر آموزش داده خواهد شد تا هیچ گونه فشار و دردی به بخیه ها وارد نشود.

بعد از زایمان سزارین اقداماتی که در منزل باید رعایت شوند، عبارتند از:

• استراحت کردن، به خصوص طی چند هفته اول پس از زایمان
• مراقبت در خصوص عدم وارد آمدن فشار به ناحیه شکم و استفاده از شکم بند
• نوشیدن آب و مایعات
• عدم برقراری رابطه جنسی به مدت چهار تا شش هفته
• مصرف داروهای مسکن در صورت لزوم
• در صورت مشاهده علائم زیر، به پزشک مراجعه کنید:
• درد در سینه ها به همراه تب
• ترشح بد بو از واژن و یا مشاهده لخته خون بزرگ
• درد هنگام دفع ادرار
• علائمی از عفونت مانند تب بالای سی و هشت درجه، قرمزی، تورم و یا ترشح از بخیه ها
• زایمان سزارین، دوره نقاهت طولانی دارد و مواردی مانند دیابت، باعث طولانی شدن این دوره خواهند شد. در این جا، به بررسی مواردی می پردازیم که به تسریع روند بهبودی بعد از زایمان سزارین کمک می کنند.
• استراحت

استراحت کردن، یکی از مهمترین نکات بعد از سزارین می باشد. معمولا بعد از به دنیا آمدن نوزاد، روند خواب والدین مختل می شود. به همین خاطر هر زمان که نوزاد می خوابد، مادر نیز باید به استراحت بپردازد

• راه رفتن

انجام فعالیت های شدید و بلند کردن اجسام سنگین طی چند هفته اول بعد از زایمان ممنوع است. پیاده روی و راه رفتن برای مادر همواره توصیه می شود. راه رفتن از لخته شدن خون و بروز مشکلات قلبی و عروقی پیشگیری می کند.

• کنترل درد با مصرف داروهای مسکن تجویز شده از سوی پزشک
• بررسی علائم عفونت
• پیشگیری از بروز یبوست

تغییرات هورمونی، ضعیف شدن عضلات و ماهیچه های معده و دراز کشیدن های طولانی مدت می توانند باعث یبوست شوند. یبوست شدید خود یکی از علل وارد آمدن فشار و آسیب به برش ها و بخیه ها می باشد. نوشیدن آب و مایعات، مصرف قرص های مسهل و یا مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر مانند میوه و سبزیجات، از بروز یبوست پیشگیری می کند.

• رژیم غذایی سالم و متعادل

رژیم غذایی سالم، از دیگر نکاتی است که مادران بعد از زایمان باید به آن اهمیت دهند. مادرانی که به نوزاد خود شیر می دهند، حتما باید مواد غذایی مغذی و سالم و رژیم پر پرتئین را در برنامه غذایی خود داشته باشند.

مصرف سبزیجات باعث می شود تا شیر مادر طعم بهتری پیدا کند و نوزاد نیز از خوردن شیر مادر خود لذت ببرد. نوشیدن آب و مایعات نیز باعث افزایش شیر مادر خواهد شد.

اقداماتی که در منزل باید رعایت شوند، عبارتند از:

• استراحت کردن، به خصوص طی چند هفته اول پس از زایمان
• مراقبت در خصوص عدم وارد آمدن فشار به ناحیه شکم و استفاده از شکم بند
• نوشیدن آب و مایعات
• عدم برقراری رابطه جنسی به مدت چهار تا شش هفته
• مصرف داروهای مسکن در صورت لزوم

دکتر مهرنوش امیری جراح و متخصص زنان و زایمان

دکتر مهرنوش امیری جراح و متخصص زنان و زایمان، با استفاده از روش های تشخیصی و درمانی مجهز به بررسی بیماری ها از بروز عوارض زیاد جلوگیری می کند. جهت مشاوره با بهترین متخصص زنان در تهران می توانید با شماره ۶۵۲۷۴۱۸۱ تماس بگیرید یا به آدرس اینستاگرام مهرنوش امیری مراجعه نمایید.