ناباروری ایدیوپاتیک یکی از چالش‌های مهم پزشکی است که زوج‌های زیادی را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نوع ناباروری زمانی تشخیص داده می‌شود که علی‌رغم آزمایش‌ها و بررسی‌های متعدد، هیچ دلیل واضح و قابل تشخیصی برای عدم توانایی بارداری یافت نمی‌شود. ناباروری بدون علت نه تنها یک موضوع پیچیده و ناشناخته در علم پزشکی به شمار می‌رود، بلکه از نظر روان‌شناختی نیز فشارهای زیادی را بر زوج‌ها وارد می‌کند، زیرا نبود یک علت مشخص، درمان و مدیریت این وضعیت را دشوار می‌سازد. در این مقاله، به بررسی علل احتمالی، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی ناباروری ایدیوپاتیک پرداخته و چالش‌ها و راه‌حل‌های موجود برای زوج‌های مبتلا به این مشکل را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
ناباروری بدون علت چیست؟
ناباروری غیرقابل توضیح اصطلاحی است که برای توصیف ناباروری به کار می‌برند که پس از انجام آزمایش‌ها هیچ علت آشکاری برای مشکلات باروری شما نشان نمی‌دهد. پزشکان تنها زمانی ناباروری غیرقابل توضیح را تشخیص می‌دهند که هر دو شریک زندگی تحت ارزیابی کامل باروری قرار گرفته باشند. اغلب این آزمایش‌ها نشان می‌دهند:
- هیچ ناهنجاری رحمی یا مشکلات ساختاری در رحم وجود ندارد.
- تخمک‌گذاری در فواصل منظم اتفاق می‌افتد.
- لوله‌های فالوپ باز هستند و هیچ انسدادی وجود ندارد.
- تعداد تخمک‌ها خوب است (ذخیره تخمدانی).
- مغز سطح طبیعی هورمون‌های لازم برای تولید مثل را تولید می‌کند.
- آزمایش اسپرم شریک زندگی شما طبیعی است (تعداد، حجم، حرکت و شکل).
دلایل ناباروری بی دلیل چیست؟
ناباروری غیرقابل توضیح هیچ علتی ندارد یا اگر علتی وجود داشته باشد، متخصصان نمی‌توانند آن را اندازه‌گیری یا برای آن آزمایش کنند. برخی دلایل احتمالی ناباروری غیرقابل توضیح عبارتند از:
- یک بیماری زمینه‌ای تشخیص‌داده نشده: هیچ‌کس به طور کامل مطمئن نیست که هر بیماری چگونه بر باروری تأثیر می‌گذارد. پژوهشگران همیشه در حال مطالعه برای درک بهتر عملکرد بدن ما هستند. به عنوان مثال، بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن)، دیابت و مشکلات تیروئیدی می‌توانند به ناباروری کمک کنند.
- اندومتریوز: حتی موارد خفیف اندومتریوز می‌توانند به ناباروری کمک کنند. پزشکان اندومتریوز را در حین جراحی تشخیص می‌دهد. حتی اندومتریوز خفیف یا اندومتریوز بدون علائم می‌تواند به ناباروری منجر شود.
- مخاط دهانه رحم: مخاط دهانه رحم به حرکت اسپرم کمک می‌کند تا در طول تخمک‌گذاری به تخمک برسد. اگر مخاط دهانه رحم غلیظ باشد یا حاوی مواد خاصی باشد، اسپرم ممکن است نتواند از دهانه رحم و واژن عبور کند و به رحم برسد.
- کیفیت تخمک: متخصصان می‌توانند با استفاده از سونوگرافی (بررسی فولیکول‌ها در تخمدان) تعداد تخمک‌ها را اندازه‌گیری کنند، اما سونوگرافی اطلاعاتی در مورد کیفیت تخمک نمی‌دهد. آزمایش‌های خون و سونوگرافی می‌توانند نشانه‌هایی از کیفیت تخمک‌ها ارائه دهند، اما این تشخیص قطعی نیست.
- کیفیت اسپرم: مشابه کیفیت تخمک، تحلیل اسپرم مشکلات اصلی مربوط به اسپرم را نشان می‌دهد. اما ممکن است مشکلات دیگری با اسپرم وجود داشته باشد که به ناباروری غیرقابل توضیح کمک می‌کنند.
- پوشش رحم: آندومتر پوشش داخلی رحم است که در آن جنین چسبیده و در دوران بارداری رشد می‌کند. نقص فاز لوتئال حالتی است که در آن آندومتر ضخیم نمی‌شود یا برای یک تخمک بارور آماده نمی‌شود. این بدان معناست که اگر یک تخمک بارور شود، نمی‌تواند کاشته شود و در نتیجه بارداری رخ نمی‌دهد.
- زمان بندی نادرست رابطه جنسی: فرکانس یا زمان‌بندی رابطه جنسی با تخمک‌گذاری هماهنگ نیست.
گاهی هیچ علت مشخصی وجود ندارد یا علت آن سخت قابل تشخیص یا درمان است. برای رسیدن به بارداری باید عوامل متعددی دست به دست هم دهند و بسیاری از چیزها می‌توانند این فرآیند را مختل کنند.
ناباروری بدون علت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
هیچ آزمایش باروری واحدی وجود ندارد که بتواند تمام ناهنجاری‌هایی که باعث ناباروری می‌شوند را تشخیص دهد. همچنین روش‌های آزمایش ۱۰۰٪ دقیق نیستند (به عنوان مثال، ممکن است ناهنجاری‌های خفیف را تشخیص ندهند). انجمن آمریکایی پزشکی تولیدمثل (ASRM) توصیه می‌کند که آزمایش‌های باروری شامل موارد زیر باشد:
- تاریخچه پزشکی و جنسی کامل
- معاینه فیزیکی
- آزمایش‌های خون برای بررسی سطح هورمون‌ها
- ارزیابی اندام‌های تولیدمثل مانند تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و رحم. این ارزیابی ممکن است شامل سونوگرافی یا آزمایش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تری مانند هیستروسالپنگوگرام یا لاپاراسکوپی باشد
- آزمایش تحلیل اسپرم
- آزمایش ذخیره تخمدانی
- بررسی تخمک‌گذاری
همچنین بخوانید: آیا ناباروری ارثی است؟
اگر متخصص باروری یا متخصص زنان و زایمان پس از انجام آزمایش‌های جامع نتواند علتی پیدا کند، ممکن است تشخیص ناباروری غیرقابل توضیح داده شود. به یاد داشته باشید که هر ارائه‌دهنده خدمات درمانی ممکن است پروتکل متفاوتی برای آزمایش‌های باروری داشته باشد. دریافت نظر دوم اگر تشخیص ناباروری غیرقابل توضیح دریافت کرده‌اید، مشکلی ندارد.
راه های درمان ناباروری ایدیوپاتیک
از آنجا که پزشک شما نمی‌تواند یک علت مشخص برای ناباروری پیدا کند، به احتمال زیاد درمانی را بر اساس نتایج آزمایش‌های باروری شما و تجربه‌ی خود با زوج‌ها یا افراد مشابه توصیه خواهد کرد. عوامل دیگر شامل میزان تمایل شما به پیگیری درمان تهاجمی و سن شما هستند.
رایج ترین درمان های ناباروری در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند:
۱. تکنولوژی کمک باروری (ART)
ART نوعی درمان باروری است که معمولاً شامل بخشی از فرآیند بارورسازی در آزمایشگاه می‌شود. درمان ART شامل تلقیح داخل رحمی (IUI) و لقاح آزمایشگاهی (IVF) است. در IUI، ارائه‌دهندگان اسپرم را در آزمایشگاه شستشو داده و غلیظ می‌کنند و سپس آن را در زمان تخمک‌گذاری به داخل رحم تزریق می‌کنند. IVF شامل ایجاد جنین در آزمایشگاه با استفاده از تخمک‌های شما و اسپرم شریک زندگی‌تان (یا اهداکننده) و سپس انتقال جنین به رحم برای رشد است. IVF معمولاً شامل تزریق اسپرم داخل‌سیتوپلاسمی (ICSI) می‌شود، فرآیندی که در آن اسپرم مستقیماً به داخل تخمک تزریق می‌شود. ICSI شانس بارداری را زمانی که کیفیت اسپرم ممکن است علت ناباروری غیرقابل توضیح باشد، افزایش می‌دهد.
همچنین بخوانید: علائم ناباروری در زنان و مردان
۲. داروها
داروهایی که تولید تخمک و تخمک‌گذاری را تحریک می‌کنند، مفید هستند و می‌توان آن‌ها را به تنهایی یا همراه با درمان IUI و IVF استفاده کرد. رایج‌ترین داروها شامل گنادوتروپین‌ها و کلومیفن (کلومید®) هستند. برخی از ارائه‌دهندگان، لتروزول (فمارا) را برای باروری تجویز می‌کنند، اما این استفاده غیررسمی از دارو است.
گنادوتروپین‌ها حاوی هورمون‌هایی هستند که تولید تخمک را تقویت کرده و به درمان تعداد کم اسپرم کمک می‌کنند. کلومیفن نیز با تحریک تخمدان‌ها برای تولید تخمک‌های بیشتر عمل می‌کند.
به یاد داشته باشید که ممکن است با استفاده از داروهای باروری در هر چرخه بیش از یک تخمک تولید کنید، که شانس داشتن بیش از یک فرزند را افزایش می‌دهد.
همچنین بخوانید: نقش هورمون ها در باروری و ناباروری
۳. تغییرات سبک زندگی
عوامل متعددی از سبک زندگی به ناباروری کمک می‌کنند. کارهایی که می‌توانید برای افزایش شانس بارداری انجام دهید عبارتند از:
- خودداری از سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و استفاده از مواد مخدر تفریحی.
- حفظ وزن سالم.
- مصرف یک رژیم غذایی متعادل.
- تلاش برای ۳۰ دقیقه ورزش روزانه.
- محدود کردن مصرف کافئین.
- کاهش استرس.
برای اطلاعات بیشتر: تاثیر استرس بر ناباروری
۴. بهبود زمان بندی رابطه جنسی
یک بازه زمانی کوچک در چرخه قاعدگی وجود دارد که بارداری می‌تواند اتفاق بیفتد. پزشک شما ممکن است به شما کمک کند تا این بازه را شناسایی کنید و شانس بارداری را به حداکثر برسانید. این می‌تواند شامل اندازه‌گیری دمای بدن، ثبت چرخه قاعدگی یا استفاده از کیت‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری برای پیش‌بینی زمان تخمک‌گذاری باشد.
مقایسه ناباروری بدون علت با ناباروری ایدیوپاتیک زنانه یا مردانه
ناباروری بدون علت به حالتی اطلاق می‌شود که پس از انجام تمامی آزمایش‌ها و ارزیابی‌ها، هیچ علت واضح و مشخصی برای ناباروری زوج یافت نمی‌شود. در این نوع ناباروری، تمام آزمایش‌های معمولی باروری نتایج طبیعی نشان می‌دهند و هیچ مشکل قابل تشخیصی در سیستم تولیدمثل دیده نمی‌شود. ناباروری ایدیوپاتیک زنانه یا مردانه زمانی استفاده می‌شود که یکی از زوجین، زن یا مرد، دارای مشکل ناباروری باشد که علت آن ناشناخته است. به عبارت دیگر، مشکل در سیستم تولیدمثل یکی از زوجین وجود دارد اما نمی‌توان علت مشخصی برای آن یافت. این نوع ناباروری می‌تواند به اختلالات عملکردی غیرقابل تشخیص مربوط باشد.
برای اطلاعات بیشتر: علت ناباروری در زنان
چند زوج ناباروری بدون علت دارند؟
به طور معمول، تخمین زده می‌شود که حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از زوج‌هایی که به دنبال بارداری هستند، با ناباروری بدون علت (ناباروری غیرقابل توضیح) مواجه می‌شوند. برخی منابع حتی این عدد را تا ۳۰ درصدگزارش کرده‌اند، اما بیشتر پژوهش‌ها این میزان را بین ۱۰ تا ۲۰ درصد نشان می‌دهند.
آیا راهی برای پیشگیری از ناباروری بدون علت وجود دارد؟
در حالی که می‌توانید اقداماتی برای افزایش شانس بارداری انجام دهید، برخی از عوامل ناباروری خارج از کنترل شما هستند. برخی از عواملی که در کنترل شما هستند عبارتند از:
- وزن: وزنی را حفظ کنید که برای شما سالم باشد.
- سیگار کشیدن و نوشیدن الکل: از سیگار کشیدن و نوشیدن بیش از حد الکل خودداری کنید.
- سابقه جنسی: با استفاده از کاندوم خطر ابتلا به عفونت‌های مقاربتی (STI) را کاهش دهید.
آیا امکان باردار شدن در صورت نازایی بی دلیل وجود دارد؟
بله، ممکن است که با وجود تشخیص ناباروری غیرقابل توضیح باردار شوید. مطالعه‌ای از موسسه ملی سلامت (NIH) نشان داد که ۹۲٪ از زوج‌هایی که ناباروری غیرقابل توضیح داشتند و درمان‌های باروری دریافت کردند، در نهایت صاحب فرزند شدند. تشخیص ناباروری غیرقابل توضیح به این معنا نیست که باید از رویای داشتن فرزند صرف نظر کنید.
همچنین بخوانید: مهمترین علت ناباروری مردان
سخن پایانی
در پایان، ناباروری غیرقابل توضیح یکی از چالش‌های پیچیده و گاه ناامیدکننده‌ای است که بسیاری از زوج‌ها با آن مواجه می‌شوند. اما با پیشرفت‌های علمی و پزشکی در حوزه باروری، امید برای این دسته از افراد همچنان وجود دارد. با درمان‌های مدرن، تکنولوژی‌های کمک‌باروری و راهکارهای تغییر سبک زندگی، بسیاری از زوج‌ها توانسته‌اند بر این مشکل غلبه کنند و به آرزوی داشتن فرزند دست یابند. مهمترین نکته در این مسیر، حفظ امید و پیگیری مداوم با کمک متخصصین است. تشخیص ناباروری غیرقابل توضیح به معنای پایان تلاش برای بارداری نیست، بلکه شروعی برای یافتن راهکارهای جدید و شخصی‌سازی‌شده برای هر زوج است.