گاهی وقتها کیست تخمدان توانایی باروری در زنان را به چالش میکشد و باعث بروز ناباروری به ویژه اگر کیست برخاسته از تنبلی تخمدان (سندرم تخمدان پلی کیستیک) باشد. برخی عمل های جراحی کیست تخمدان نیز میتوانند بر باروری تاثیر بگذارند ولی جراح در این جراحی ها کوشش میکند اگر نیاز است توانایی باروری را نگه دارد.
کیست تخمدان به کیسه های پرشدن با مایع گفته میشود که در تخمدان تشکیل شده اند. بسیاری از کیست های تخمدان علائمی ایجاد نمیکنند و تنها هنگام چکاپ روتین، پزشک متوجه آن میشود. معمولا تنها زمانی کیست تخمدان علائم ایجاد میکند که پاره شده یا شکاف برمیدارد. باز شدن کیست میتواند علائم زیر را به دنبال داشته باشد:
- درد در لگن
- درد در رابطه جنسی
- یبوست
- احساس نیاز بیشتر به توالت و دفع ادرار
- تغییر نظم پریود یا شدیدتر شدن آن
- ورم یا نفخ شکم
- احساس پری و سیری پس از خوردن کمی غذا
بیشتر وقتها کیست تخمدان هر از گاهی می آید و میرود بدون این که مشکل پزشکی ایجاد کند و متوجه آن شوید. هرچند برخی وضعیتهای پزشکی میتوانند باعث تشکیل کیست شوند که در این صورت، نیازمند بررسی پزشکی هستند.
آیا کیست باعث نازایی میشود؟
کیست تخمدان در واقع خود نشانه مشکلی دیگر است. کیستهای کوچکتر از ۱۰ سانتیمتر کمتر احتمال دارد که مشکلی در کارکرد بدن به دنبال داشته باشند. بیشتر کیستهای تخمدان مشکلی در باروری ایجاد نمیکنند.
اگرچه برخی افراد مشکلات ناباروری همراه با کیست تخمدان را تجربه میکنند. معمولا این بستگی به نوع کیست تخمدان دارد.
همچنین بخوانید: جراحی برداشتن تخمدان چگونه انجام می شود؟
کدام انواع کیست تخمدان باعث ناباروری میشود؟
انواع کیست تخمدان که بر باروری میتواند تاثیر بگذارد اینها هستند:
- اندومتریوما (Endometriomas): کیستهایی هستند که در اثر وضعیت معمولا دردناکی به نام آندومتریوز به وجود می آیند. در آندومتریوزف بافتهایی که همانند لایه پوشاننده درون رحم هستند، در بیرون از رحم در جای دیگری از بدن رشد میکنند. کیستهای اندومتریما میتوانند دشوار شدن بارداری را در پی داشتهب اشند.
- کیست تخمدان ناشی از تنبلی تخمدان: تنبلی تخمدان یا همان سندرم تخمدان پلی کیستیک وضعیتی است که یکی از نشانه های شایع آن (نه همیشه) تشکیل کیستهای کوچک در تخمدان است. همچنین از نشانه های دیگر آن که ممکن است تجربه شود نامنظم شدن پریود و بالا بودن برخی هورمونها در بدن است. تنبلی تخمدان میتوان به کاهش دفعات تخمک گذاری بینجامد. تخمک گذاری مرحله ای از چرخه ماهانه است که در آن تخمدان یک تخمک رها میکند. اگر تخمک گذاری منظم نباشد، در برخی زنان میتواند دشوار شدن بارداری را به همراه داشته باشد.
برای اطلاعات بیشتر: عوارض تنبلی تخمدان
در یک پژوهش بازبینی در سال ۲۰۲۰، براورد شده ۳۰ تا ۵۰ درصد کسانی که آندومتریوز دارند، ناباروری را تجربه میکنند. آندومتریوز تخمدان هم باعث ساخت کیست میشود و هم نازایی در پی دارد ولی این به این معنی نیست که کیست علت مستقیم نازایی است. در آندومتریوز و تنبلی تخمدان، علت ناباروری خود بیماری اصلی است و تشکیل کیست و نازایی هر دو از عوارض آن هستند.
این انواع کیست تخمدان معمولا تاثیری بر باروری ندارند:
- کیست های فانکشنال: کیستهای فانکشنال شایعترین نوع کیست تخمدان هستند. این کیستها در چرخه های ماهانه شکل میگیرند و نقشی در ناباروری ندارند. رشد کیست فانکشنال به این معنی است که کارکرد بدن برای باروری درست انجام میشود.
- سیست آدنوما: سیست آدنوم ها توده هایی هستند که از سطح بیرونی تخمدانها رشد میکنند. سیست آدنوم اگر خیلی بزرگ شود ممکن است نیاز به درمان داشته باشد ولی تاثیری بر باروری ندارد.
- کیست های درموئید: این کیستها معمولا دارای بافت و مایع هستند. این بافت میتواند دربردارنده پوست، مو یا حتی دندان باشد. کیستهای درموئید هم هیچ ارتباطی با ناباروری ندارند.
همچنین بخوانید: کیست اندومتریوز یا کیست شکلاتی چیست؟
اگر نگران بارداری هستید، با پزشک گفتگو کنید.
آیا جراحی کیست تخمدان باعث ناباروری میشود؟
کیستهای پاتولوژیک به دلیل رشد سلولهای غیر طبیعی ایجاد میشود. بسیاری از این کیستها خوش خیم (غیر سرطانی) هستند ولی به دلایلی که ارتباطی با چرخه ماهانه ندارد رخ میدهند مانند آندومتریوز، تنبلی تخمدان و در موارد نادر سرطان تخمدان.
پزشک ممکن است نیاز باشد کیستهای پاتولوژیک را بردارد ولی این کار ممکن است کمی ریسک در باروری داشته باشد. یک پژوهش در سال ۲۰۲۳ ارتباط بین جراحی برداشتن کیست تخمدان و ناباروری در ۱۵۳۷ زن ۲۲ تا ۴۵ ساله را بررسی کرد و دریافت کسانی که عمل جراحی کیست تخمدان انجام داده بودند بیشتر احتمال داشت که سابقه ناباروری داشته باشند (در مقایسه با کسانی که چنین عملی انجام نداده بودند).
عمل جراحی برداشتن کیست بر ذخیره تخمدان فرد ممکن است تاثیر بگذارد. ذخیره تخمدان به شمار تخمکهایی گفته میشود که باقی مانده اند تا در چرخه های ماهانه آینده رها شوند.
برای اطلاعات بیشتر: نحوه تشخیص تنبلی تخمدان
آیا جراحی برداشتن کیست تخمدان لازم است؟
با وجود این که برداشتن کیست های پاتولوژیک ممکن است بر باروری تاثیر بگذارد ولی عوارض وجود کیست از آن بدتر است و گاهی برداشتن کیست تخمدان بهترین گزینه درمانی برای سلامت بیمار به شمار می آید.
عوارض کیست تخمدان
نمونه هایی از عوارض کیست تخمدان که پزشک را وادار به جراحی برداشتن کیست میکند چنین هستند:
- پیچ خوردگی تخمدان: تخمدان پیرامون بافت پشتیبان پیچ میخورد
- باقی ماندن کیست به مدت طولانی
- دل درد شدید
- احتمال سرطان تخمدان
جراح هنگام عمل برای حفظ توانایی بارداری بیمار، گامهایی برمیدارد ولی بسته به شرایط حتی گاهی نیاز است خود تخمدان هم برداشته شود. از این رو پیش از عمل جراحی، گزینه های پیش رو را با پزشک گفتگو کنید.
برای اطلاعات بیشتر: علل ناباروری در زنان
آیا با وجود کیست تخمدان میتوانم باردار شوم؟
این که کیست تخمدان داشته باشید لزوما تاثیری بر باروری تان ندارد. همانگونه که پیشتر گفتیم، برخی انواع کیست تاثیری بر باروری ندارند و برخی دیگر دارند. بسته به نوع آن پزشک مشخص میکند آیا نیاز است کیست درمان شود یا بدون درمان هم میتوانید باردار شوید. ممکن است پزشک از شما بپرسد آیا یک سال شده است که برای باردار شدن طبیعی تلاش میکنید و موفق نشده اید؟ پاسخ شما به این پرسش به پزشک کمک میکند دریابد چه آزمایشها یا بررسی هایی نیاز است.
تاثیر تغذیه بر کیست تخمدان
به طور کلی پژوهشها نشان میدهند اهمیت تغذیه سالم در باروری، بیشتر برخاسته از تاثیر آن بر وزن و کنترل قند خون است. کاهش التهاب در بدن نیز میتواند یکی از تاثیرات تغذیه سالم بر کاهش احتمال ناباروری باشد.
برخی پژوهشها نشان میدهند اگر در برنامه غذایی تان غذاهای فراوری شده و پرشکر زیاد باشد، احتمال تنبلی تخمدان و کیست تخمدان ممکن است بیشتر شود. برنامه غذایی سرشار از میوه ها و سبزیجات و غلات سبوس دار ممکن است بتواند ریسک کیست تخمدان را کاهش دهد.
باید بدانید بدن هر کسی متفاوت است و نمیتوان برای همه یک نسخه پیچید، چیزی که برای کسی تاثیر دارد ممکن است برای فرد دیگر بی تاثیر باشد بنابراین بهترین کار این است که اگر دچار تنبلی تخمدان هستید با پزشک یا متخصص تغذیه باتجربه گفتگو کنید تا بر اساس شرایط شما راهکار بدهد.
همچنین بخوانید: تحریک بیش از حد تخمدان ها چیست؟
چند وقت پس از جراحی کیست تخمدان میتوانم باردار شوم؟
دوران بهبودی پس از عمل در بیماران مختلف متفاوت است. پیشنهاد میشود در هفته دوازدهم پس از عمل، فعالیتهای روزمره از سر گرفته شود هرچند این به این معنی نیست که احتمال بارداری در این زمان خوب است.