آزمایش های دوران بارداری

آزمایش های بارداری نقش حیاتی در حفظ سلامت مادر و جنین ایفا می‌کنند. این آزمایش‌ها به مادر کمک می‌کنند تا از وضعیت جنین خود آگاه شود و پزشکان نیز می‌توانند هرگونه مشکل احتمالی را در مراحل اولیه تشخیص دهند. اهمیت آزمایش های بارداری نه تنها در پیشگیری از خطرات جدی مانند اختلالات ژنتیکی و ناهنجاری‌های ساختاری بوده، بلکه در اطمینان از روند طبیعی رشد جنین و کنترل سلامت مادر نیز می‌باشد.

با انجام این آزمایش‌ها، می‌توان به موقع اقدامات لازم را برای جلوگیری از مشکلات پیچیده‌تر انجام داد. از غربالگری‌های اولیه گرفته تا آزمایش‌های تخصصی‌تر، هر کدام به‌منظور افزایش اطمینان از بارداری سالم طراحی شده‌اند. مادران باردار با انجام به‌موقع این آزمایش‌ها می‌توانند دوران بارداری خود را با آرامش بیشتری سپری کنند و از سلامت کامل جنین خود اطمینان حاصل نمایند.

لیست کامل آزمایش های بارداری

آزمایش های بارداری از اهمیت بسیاری برخوردارند و در طول دوران بارداری به مادر کمک می‌کنند تا از سلامت خود و جنین اطمینان حاصل کند. این آزمایش‌ها شامل مجموعه‌ای از غربالگری‌ها و آزمایش‌های تشخیصی هستند که هرکدام در زمان‌های مختلف بارداری انجام می‌شوند. آزمایش های بارداری به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: آزمایش‌های غربالگری، تشخیصی و پایشی. هرکدام از این دسته‌ها اهداف خاصی را دنبال می‌کنند و اطلاعات متفاوتی از وضعیت مادر و جنین ارائه می‌دهند.

۱- آزمایش های غربالگری

آزمایش‌های غربالگری برای تشخیص اولیه مشکلات احتمالی انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش خون و ادرار: بررسی مواردی چون قند خون، هموگلوبین و عملکرد کلیه.
• غربالگری سه ماهه اول و دوم: این غربالگری‌ها شامل اندازه‌گیری پروتئین‌ها و هورمون‌ها برای بررسی خطرات اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون است.
• سونوگرافی: بررسی ساختار فیزیکی جنین و اطمینان از رشد مناسب آن.

همچنین بخوانید: چگونگی رفع استرس در دوران بارداری

۲- آزمایش های تشخیصی

آزمایش‌های تشخیصی، دقیق‌تر هستند و معمولاً پس از نتایج غیرطبیعی در آزمایش‌های غربالگری انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• آمنیوسنتز: برای بررسی مشکلات ژنتیکی و کروموزومی جنین، از مایع آمنیوتیک استفاده می‌شود.
• نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS): این آزمایش به منظور تشخیص دقیق‌تر اختلالات ژنتیکی در اوایل بارداری انجام می‌شود.

۳- آزمایش های پایشی

آزمایش‌های پایشی برای نظارت مداوم بر سلامت مادر و جنین صورت می‌گیرند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• مانیتورینگ جنینی: بررسی وضعیت قلب و حرکات جنین در مراحل پایانی بارداری.
• سونوگرافی آنومالی: در هفته‌های میانی بارداری برای بررسی ناهنجاری‌های ساختاری جنین.

کدام‌ آزمایش ها مهم و اجباری هستند؟

در دوران بارداری، انجام برخی از آزمایش های بارداری برای همه مادران ضروری و اجباری است. این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا سلامت مادر و جنین را در مراحل مختلف بارداری به دقت بررسی کرده و مشکلات احتمالی را در همان مراحل اولیه تشخیص دهند. این آزمایش ها به دو دسته اجباری و اختیاری تقسیم می‌شوند.

آزمایش‌های اجباری برای تشخیص اولیه سلامت و اطمینان از وضعیت طبیعی رشد جنین انجام می‌شوند؛ در حالی که آزمایش‌های اختیاری برای بررسی دقیق‌تر یا در شرایط خاص تجویز می‌شوند. شناخت این آزمایش‌ها می‌تواند به مادران کمک کند تا از روند مراقبتی بارداری خود آگاه‌تر باشند.

برای اطلاعات بیشتر: واکسن گارداسیل در بارداری

۱- آزمایش های اجباری

• آزمایش خون اولیه: بررسی سطح هموگلوبین، گروه خونی، Rh، قند خون و عفونت‌هایی مانند هپاتیت و HIV.
• آزمایش ادرار: بررسی وجود پروتئین یا گلوکز اضافی برای تشخیص مشکلاتی مثل دیابت بارداری یا عفونت‌های کلیوی.
• غربالگری سه ماهه اول: بررسی سطح هورمون‌ها و پروتئین‌ها برای ارزیابی خطر سندرم داون و تریزومی ۱۸.
• سونوگرافی آنومالی: بررسی دقیق ساختار فیزیکی جنین بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری.

۲- آزمایش های اختیاری

• آزمایش DNA بدون سلول (NIPT): تشخیص اختلالات کروموزومی با دقت بالا. معمولاً در بارداری‌های پرخطر توصیه می‌شود.
• آمنیوسنتز: بررسی دقیق‌تر اختلالات ژنتیکی در مواردی که نتایج غربالگری مشکوک باشد.
• نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS): تشخیص دقیق ناهنجاری‌های ژنتیکی در مراحل ابتدایی بارداری.

انتخاب انجام آزمایش‌های اختیاری به توصیه پزشک و شرایط خاص مادر بستگی دارد، اما آزمایش‌های اجباری برای تمامی بارداری‌ها الزامی است و به‌طور روتین انجام می‌شود.

آزمایش چکاپ ابتدای بارداری

آزمایش های بارداری در ابتدای بارداری از مهم‌ترین مراحل مراقبت‌های اولیه هستند که برای اطمینان از سلامت مادر و جنین انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها به بررسی کلی وضعیت بدن مادر و تشخیص مشکلات احتمالی کمک می‌کنند.

• آزمایش خون: در این آزمایش سطح هموگلوبین برای تشخیص کم‌خونی، گروه خونی مادر و وضعیت Rh بررسی می‌شود. این اطلاعات برای پیشگیری از مشکلات ناسازگاری Rh بین مادر و جنین ضروری است.
• آزمایش ادرار: این آزمایش برای بررسی وجود عفونت‌های ادراری، پروتئین اضافی و سطح قند خون انجام می‌شود. عفونت‌های ادراری یا دیابت بارداری می‌توانند به‌سرعت کنترل شوند تا از عوارض بارداری جلوگیری شود.
• تست قند خون: برای بررسی وجود دیابت یا دیابت بارداری، میزان قند خون مادر سنجیده می‌شود. کنترل قند خون در بارداری برای پیشگیری از مشکلات احتمالی ضروری است.
• اندازه گیری فشار خون: فشار خون بالا می‌تواند نشانه‌ای از پره‌اکلامپسی باشد که باید به دقت پیگیری شود.

این آزمایش‌های ابتدایی، سلامت عمومی مادر را ارزیابی کرده و به پزشک کمک می‌کنند تا روند بارداری را با اطمینان بیشتری دنبال کند.

سونوگرافی آنومالی

سونوگرافی آنومالی یکی از مهم‌ترین مراحل آزمایش های بارداری است که بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود. این سونوگرافی به پزشک این امکان را می‌دهد که به دقت ساختار فیزیکی جنین را بررسی کرده و هرگونه ناهنجاری احتمالی را شناسایی کند. هدف اصلی این سونوگرافی، تشخیص مشکلات ساختاری در اندام‌ها و اعضای بدن جنین بوده که ممکن است تأثیرات جدی بر سلامتی او در آینده بگذارد.

در این مرحله از آزمایش ها، پزشک به کمک سونوگرافی، تصاویر دقیقی از مغز، قلب، کلیه‌ها، ستون فقرات و سایر اندام‌های جنین تهیه می‌کند. این تصاویر به بررسی رشد صحیح اعضای داخلی و خارجی کمک می‌کنند. همچنین، این سونوگرافی می‌تواند ناهنجاری‌هایی مانند شکاف لب یا کام، ناهنجاری‌های قلبی، مشکلات مغزی و نخاعی را شناسایی نماید.

همچنین بخوانید: دیابت و تاثیر آن در بارداری

یکی از ویژگی‌های خاص سونوگرافی آنومالی، ارزیابی جفت و مایع آمنیوتیک است. پزشک میزان مایع آمنیوتیک را اندازه‌گیری می‌کند تا از وضعیت سلامت جنین مطمئن شود. بررسی دقیق جفت نیز برای اطمینان از تأمین مواد غذایی و اکسیژن کافی برای جنین اهمیت دارد.

سونوگرافی آنومالی به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای غربالگری در آزمایش های بارداری، نقش حیاتی در شناسایی ناهنجاری‌های جنینی و برنامه‌ریزی بهتر برای ادامه بارداری دارد. انجام به‌موقع این سونوگرافی به والدین اطمینان می‌دهد که جنین به‌درستی رشد می‌کند و در صورت بروز هرگونه مشکلی، می‌توان زودتر اقدامات لازم را انجام داد. این آزمایش برای هر مادری که به سلامت جنین خود اهمیت می‌دهد، ضروری است.

آزمایش آمنیوسنتز

آزمایش آمنیوسنتز یکی از مهم‌ترین آزمایش های بارداری است که به منظور تشخیص اختلالات ژنتیکی و بررسی سلامت جنین انجام می‌شود. این آزمایش در هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری صورت می‌گیرد و با استفاده از یک سوزن نازک، مقدار کمی مایع آمنیوتیک از اطراف جنین استخراج می‌شود.

مایع آمنیوتیک شامل سلول‌های جنینی است که می‌توانند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت ژنتیکی جنین ارائه دهند. آمنیوسنتز به‌خصوص در مواردی که نتایج غربالگری‌های اولیه مشکوک است یا در تاریخچه خانوادگی والدین اختلالات ژنتیکی وجود دارد، توصیه می‌شود.

همچنین بخوانید: لابیاپلاستی در بارداری

فرآیند آمنیوسنتز

آمنیوسنتز به‌طور معمول در یک مرکز پزشکی با تجهیزات پیشرفته انجام می‌شود. در ابتدا، پزشک با استفاده از سونوگرافی، موقعیت جنین و جفت را مشخص می‌کند. سپس با استفاده از سوزن نازک، مایع آمنیوتیک به آرامی استخراج می‌شود. این فرآیند معمولاً ۲۰ دقیقه به طول می‌انجامد و برای مادران باردار عموماً عارضه‌ای جدی ایجاد نمی‌کند.

دلایل انجام آمنیوسنتز

دلایل اصلی انجام آمنیوسنتز شامل موارد زیر است:

• تشخیص اختلالات کروموزومی: این آزمایش می‌تواند اختلالاتی مانند سندرم داون، تریزومی ۱۸ و دیگر اختلالات ژنتیکی را شناسایی کند.
• بررسی ناهنجاری های ساختاری: پزشکان با بررسی مایع آمنیوتیک می‌توانند ناهنجاری‌های ساختاری مانند مشکلات قلبی و نخاعی را تشخیص دهند.
• آگاهی از وضعیت سلامت جنین: آمنیوسنتز می‌تواند اطلاعاتی درباره سلامت عمومی جنین ارائه دهد و به والدین اطمینان دهد که جنین در حال رشد سالم است.

ریسک ها و مزایای آمنیوسنتز

اگرچه آمنیوسنتز مزایای زیادی دارد، اما مانند هر فرآیند پزشکی، با ریسک‌هایی همراه است. از جمله ریسک‌های ممکن، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سقط جنین: احتمال سقط جنین در حدود ۱ در ۱۰۰ تا ۱ در ۲۰۰ در نظر گرفته می‌شود.
• عفونت: احتمال عفونت در محل ورود سوزن وجود دارد.

اما مزایای این آزمایش بسیار بیشتر از ریسک‌هاست. آمنیوسنتز به والدین این امکان را می‌دهد که از وضعیت ژنتیکی جنین خود مطلع شوند و در صورت نیاز، برای برنامه‌ریزی‌های آینده تصمیمات بهتری بگیرند. این آزمایش می‌تواند به کاهش اضطراب و نگرانی‌های والدین کمک کند و به آن‌ها این اطمینان را بدهد که برای سلامت جنین خود در حال اقدام هستند. در نهایت، آمنیوسنتز یکی از ابزارهای کلیدی در آزمایش ها به شمار می‌رود که به بهبود نتایج بارداری و سلامت مادر و جنین کمک می‌کند.

نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS)

نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS) یکی از روش‌های پیشرفته در تشخیص اختلالات ژنتیکی جنین است که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سلامت جنین ارائه دهد. این آزمایش به‌ویژه برای مادرانی که در معرض خطر بالای اختلالات ژنتیکی هستند، توصیه می‌شود. در CVS، نمونه‌ای از پرزهای جفتی که به جنین متصل هستند، استخراج می‌شود. این پرزها شامل سلول‌های جنینی هستند که می‌توانند اطلاعات ژنتیکی دقیقی را ارائه دهند.

مراحل انجام CVS

این آزمایش معمولاً بین هفته‌های ۱۰ تا ۱۳ بارداری انجام می‌شود. در آغاز، پزشک با استفاده از سونوگرافی، موقعیت جفت و جنین را مشخص می‌کند. سپس با استفاده از یک سوزن نازک یا یک لوله کاتتر، نمونه‌ای از پرزهای جفتی استخراج می‌شود. این فرآیند به‌طور کلی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به طول می‌انجامد و برای مادر معمولاً عارضه‌ای جدی ایجاد نمی‌کند.

همچنین بخوانید: آیا لیزر موهای زائد بدن در دوران بارداری ضرر دارد؟

هدف CVS و تفاوت با آمنیوسنتز

هدف اصلی CVS، تشخیص اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون و تریزومی ۱۸ است. این آزمایش می‌تواند به سرعت و به‌طور دقیق مشکلات ژنتیکی را شناسایی کند. تفاوت اصلی CVS با آمنیوسنتز در زمان انجام آن است؛ CVS در مراحل اولیه‌تر بارداری (بین هفته ۱۰ تا ۱۳) انجام می‌شود؛ در حالی که آمنیوسنتز معمولاً بین هفته ۱۵ تا ۲۰ انجام می‌گیرد. همچنین، CVS برای بررسی اختلالات ژنتیکی در مراحل ابتدایی بارداری مناسب‌تر است؛ در حالی که آمنیوسنتز بیشتر برای بررسی مشکلات ساختاری و کروموزومی در مراحل بعدی کاربرد دارد.

زمان مناسب برای انجام CVS

زمان مناسب برای انجام نمونه‌برداری از پرزهای جفتی بین هفته‌های ۱۰ تا ۱۳ بارداری است. این زمان به پزشکان این امکان را می‌دهد که قبل از هفته ۱۵ بارداری، اطلاعات حیاتی درباره وضعیت جنین را به‌دست آورند و در صورت لزوم، اقدامات لازم را انجام دهند.

نمونه‌برداری از پرزهای جفتی یک ابزار مهم در آزمایش‌های بارداری است که به والدین این امکان را می‌دهد تا با آگاهی از وضعیت جنین، تصمیمات بهتری در مورد آینده خود و خانواده‌شان بگیرند.

آزمایش مانیتور جنینی

آزمایش مانیتور جنینی یکی از ابزارهای کلیدی در ارزیابی سلامت جنین در مراحل پایانی بارداری است. این آزمایش به پزشکان این امکان را می‌دهد که به‌طور مستمر ضربان قلب و حرکت‌های جنین را زیر نظر داشته باشند. مانیتورینگ قلب جنین معمولاً در هفته‌های پایانی بارداری یا در زمان زایمان انجام می‌شود و به ارزیابی وضعیت جنین در برابر فشارها و استرس‌های زایمان کمک می‌کند.

در این آزمایش، دو الکترود به شکم مادر وصل می‌شود. یکی از الکترودها برای اندازه‌گیری ضربان قلب جنین و دیگری برای ثبت انقباضات رحمی مادر، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اطلاعات به پزشکان کمک می‌کنند تا پاسخ جنین به انقباضات و حرکات را مشاهده کرده و ارزیابی دقیقی از وضعیت او داشته باشند. اگر ضربان قلب جنین کاهش یابد یا به‌طور غیرعادی تغییر کند، پزشک می‌تواند تصمیمات بهتری درباره نیاز به مداخله‌های پزشکی اتخاذ کند.

اهمیت آزمایش مانیتور جنینی در ارزیابی سلامت جنین قبل از زایمان غیرقابل‌انکار است. این آزمایش به والدین و کادر پزشکی این اطمینان را می‌دهد که جنین به‌طور صحیح رشد کرده و مادر آماده زایمان است. همچنین، در صورت بروز مشکلات، اقدام‌های فوری و مناسب می‌تواند انجام شود. در نتیجه، آزمایش مانیتور جنینی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آزمایش های بارداری، نقش اساسی در حفظ سلامت مادر و جنین ایفا می‌کند.

آزمایش های اختلالات ژنتیکی قبل از تولد

از آزمایش های غربالگری که میتواند اختلالات خاص را گزارش دهد آزمایش غربالگری ناقل و آزمایش های غربالگری ژنتیکی قبل از تولد هستند:

غربالگری ناقل با استفاده از نمونه خون، بر روی والدین در دوران آمادگی برای بارداری (یا کسانی که صرفا به بچه دار شدن فکر می کنند) انجام می شود. این آزمایش ها به منظور پی بردن به این مطلب صورت می گیرند که آیا فرد مورد آزمایش ناقل ژن مسئول برخی از اختلالات ارثی خاص هست یا خیر. غربالگری ناقل می تواند قبل یا حین دوران بارداری انجام شود.

آزمایش های غربالگری ژنتیکی قبل از تولد صورت گرفته بر روی خون خانم های باردار و همچنین یافته های حاصل از معاینات سونوگرافی می تواند جنین را به لحاظ آنیوپلوئید بودن، نقص مغز و ستون فقرات معروف به نقص لوله عصبی (NTD) و برخی نقایص شکمی ، قلبی و عارضه های صورت غربال کند. پرسش و پاسخ پیش رو بر این نوع آزمایش ها متمرکز است. این موارد شامل غربالگری سه ماهه اول بارداری، غربالگری سه ماهه دوم بارداری، غربالگری ترکیبی سه ماهه اول و دوم بارداری، نیز آزمایش DNA بدون سلول است.

برای اطلاعات بیشتر: درمان سردرد در دوران بارداری

غربالگری سه ماهه اول

غربالگری سه ماهه اول شامل آزمایش خون خانم باردار و معاینه سونوگرافی است. هر دو آزمایش معمولاً بین ۱۰ تا ۱۳ هفته از زمان شروع بارداری انجام می شوند:

آزمایش خون، سطح غلظت دو ماده پروتئین A  PAPP-A پلاسمای خون و هورمون گنادوتروپین جفتی انسان hCG را اندازه گیری می کند.

معاینه سونوگرافی که با عنوان غربالگری شفافیت پشت گردن نیز شناخته می شود، میزان ضخامت یک فضای واقع در پشت گردن جنین را اندازه می گیرد و بین هفته ۱۱ تا ۱۲ قابل انجام است.. مقادیر اندازه گیری شده ی غیر عادی به معنای افزایش خطر ابتلای جنین به سندرم داون (تریزومی ۲۱) یا نوع دیگری از آنیوپلوئیدی است. همچنین چنین مقادیر غیرعادی ای با نقایص فیزیکی مربوط به قلب ، دیواره شکم و اسکلت ارتباط دارد.

اگر نتایج غرباگری ۳ ماهه اول بارداری پرخطر را نشان میداد بهتر است آزمایش های غربالگری سه ماهه دوم انجام شده و به سرعت بررسی سلامت جنین از طریق DNA بررسی جنینی نیز انجام شود.

غربالگری سه ماهه دوم

غربالگری سه ماهه دوم شامل آزمایش های زیر است:

آزمایش “چهارگانه” یا “چهارتایی” خون، سطح غلظت چهار ماده مختلف خون شما را اندازه گیری می کند. آزمایش چهارگانه برای غربالگری نشانگان داون، سندرم ادواردز (تریزومی ۱۸) و NTD به کار می رود و بین ۱۵ تا ۲۲ هفته پس از آغاز بارداری انجام می شود.

همچنین بخوانید: کم کاری تیروئید در بارداری

اگر نتایج غرباگری ۳ ماهه دوم، بارداری پرخطر را نشان میداد بهتر است آزمایش های غربالگری از طریق DNA بررسی جنینی نیز انجام شود.

معاینه سونوگرافی بین ۱۸ تا ۲۲ هفته پس از آغاز بارداری انجام می شود تا بوسیله این آزمایش نقایص عمده فیزیکی مربوط به مغز و ستون فقرات ، عارضه های صورت ، شکم ، قلب و اندام بررسی شوند.

غربالگری ترکیبی سه ماهه اول و دوم

نتایج حاصل از آزمون های سه ماهه اول و دوم را می توان به روش های مختلفی ترکیب کرد. نتایج آزمون ترکیبی دقیق تر از نتیجه یک آزمون واحد است. اگر غربالگری ترکیبی را انتخاب می کنید، به خاطر داشته باشید که نتایج نهایی اغلب تا سه ماهه دوم در دسترس نیست.

قیمت آزمایش های دوران بارداری

قیمت آزمایش های بارداری می‌تواند بسته به نوع آزمایش و مکان انجام آن متفاوت باشد. در ایران، هزینه آزمایش‌های اولیه مانند آزمایش خون و ادرار نسبت به آزمایش‌های تخصصی‌تری مثل آمنیوسنتز و نمونه‌برداری از پرزهای جفتی کمتر است. به‌طور کلی، هزینه آزمایش های بارداری می‌تواند از چند صد هزار تومان تا چند میلیون تومان متغیر باشد.

همچنین، میزان پوشش بیمه نیز تأثیر زیادی بر هزینه نهایی دارد؛ برخی بیمه‌ها تمام یا بخشی از هزینه‌ها را پوشش می‌دهند. در نتیجه، والدین باید به بررسی دقیق هزینه‌ها و شرایط بیمه خود بپردازند تا بتوانند تصمیمات مناسبی بگیرند.